Trong một thế giới ngày càng thay đổi và kết nối chặt chẽ, mối quan hệ giữa con người, động vật và môi trường ngày càng trở nên không thể tách rời. Những thay đổi này tạo ra nhiều thách thức đối với sức khỏe con người, động vật và môi trường, đặc biệt là trong an toàn thực phẩm, khi các bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người và hệ thống thực phẩm toàn cầu đang làm gia tăng nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng.
Để đối phó với những thách thức này, cần một chiến lược toàn diện và thống nhất. "Một sức khỏe" là cách tiếp cận toàn diện, tập trung vào phòng ngừa và hợp tác giữa các lĩnh vực nhằm giảm thiểu nguy cơ đối với an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng.
Cách tiếp cận toàn diện đối với sức khỏe
Một sức khỏe công nhận mối liên hệ chặt chẽ giữa sức khỏe động vật, sức khỏe con người và môi trường. Trong bối cảnh an toàn thực phẩm, phương pháp tiếp cận này thúc đẩy sự hợp tác giữa các quốc gia, tổ chức và ngành nghề để cùng xác định, hiểu và giảm thiểu các nguy cơ trong toàn bộ chuỗi thực phẩm.
* Đánh giá nguy cơ: Một sức khỏe đặt trọng tâm vào việc đánh giá nguy cơ để xác định và ưu tiên những mối nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm. Các tổ chức như Codex Alimentarius dựa vào các đánh giá này để xây dựng các tiêu chuẩn thực phẩm dựa trên khoa học, nhằm giảm thiểu các nguy cơ lớn trong chuỗi cung ứng thực phẩm, từ sản xuất đến tiêu dùng.
* Giám sát và theo dõi: Việc thiết lập các hệ thống giám sát mạnh mẽ tại các quốc gia giúp phát hiện và theo dõi bệnh tật do thực phẩm gây ra ở cả động vật và con người. Hệ thống này giúp các tổ chức như Codex cập nhật kịp thời các mối đe dọa an toàn thực phẩm mới nổi và điều chỉnh các tiêu chuẩn phù hợp. Một ví dụ nổi bật là việc xây dựng quy tắc để giảm thiểu tình trạng kháng thuốc kháng sinh do thực phẩm gây ra, thông qua việc kiểm soát việc sử dụng thuốc kháng sinh trong nông nghiệp và sản xuất thực phẩm.
* Xây dựng năng lực: Một sức khỏe cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường năng lực quốc gia về an toàn thực phẩm. Codex cung cấp các khuôn khổ để FAO và WHO phát triển sáng kiến đào tạo, giúp các quốc gia xây dựng các hệ thống kiểm soát thực phẩm mạnh mẽ và hiệu quả.
Một sức khỏe và an toàn thực phẩm
An toàn thực phẩm không chỉ là mối quan tâm của riêng ngành nông nghiệp mà còn là vấn đề toàn cầu liên quan trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Các tác nhân gây bệnh từ thực phẩm và tình trạng kháng thuốc kháng sinh là hai trong số những thách thức lớn nhất mà thế giới đang đối mặt.
* Campylobacter: Là nguyên nhân chính gây ra bệnh tiêu chảy toàn cầu, Campylobacter có thể lây truyền sang người qua thịt gia cầm bị ô nhiễm. Codex đã xây dựng hướng dẫn kiểm soát Campylobacter trong ngành gia cầm, từ chăn nuôi tốt đến vệ sinh trong lò mổ và xử lý đúng cách trong toàn bộ chuỗi thực phẩm.
* Salmonella: Là tác nhân gây bệnh thực phẩm phổ biến, có thể có mặt trong nhiều loại thực phẩm động vật. Codex đã đặt ra tiêu chuẩn kiểm soát Salmonella, đặc biệt trong gia cầm, thịt bò, thịt lợn, trứng, hải sản và thực phẩm khô.
* Kháng thuốc kháng sinh (AMR): Tình trạng kháng thuốc kháng sinh do vi khuẩn trong thực phẩm gây ra đang là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Codex đã xây dựng quy tắc thực hành để sử dụng thuốc kháng sinh một cách thận trọng trong ngành nông nghiệp, đồng thời khuyến khích các biện pháp thực hành có trách nhiệm trong việc sản xuất thực phẩm.
Một sức khỏe trong hành động
Bệnh do thực phẩm gây ra và tình trạng kháng thuốc kháng sinh là vấn đề đáng lo ngại không chỉ đối với sức khỏe cộng đồng mà còn đối với an ninh thực phẩm toàn cầu. Việc áp dụng phương pháp tiếp cận Một sức khỏe để giải quyết những vấn đề này là quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy an toàn thực phẩm bền vững.
Codex Alimentarius đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết các vấn đề an toàn thực phẩm thông qua việc xây dựng tiêu chuẩn, hướng dẫn và quy tắc thực hành dựa trên nguyên tắc Một sức khỏe. Sáng kiến của Codex tập trung vào việc tăng cường an toàn thực phẩm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt trong việc kiểm soát các tác nhân gây bệnh như Campylobacter, Salmonella, và tình trạng kháng thuốc kháng sinh.
Tài liệu tham khảo
FAO (2024). Safeguarding our agrifood systems: A One Health approach to food safety https://www.fao.org/one-health/areas-of-work/food-safety/en
King L.J. (2012). One Health and Food safety in Improving Food Safety Through a One Health Approach: Workshop Summary. National Center for Biotechnology Information. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK114498/
Codex Alimentarius (2023). "Các Quy tắc và Tiêu chuẩn An toàn Thực phẩm". Truy cập từ: Codex Alimentarius.
Sưu tầm và biên dịch
TS. Vũ Quỳnh Hương, Bộ môn QLCL - ATTP - Khoa Công nghệ thực phẩm