Theo: Ledford, H. (2021) Could mixing COVID vaccines boost immune response?
Nature 590, 375-376 (2021) https://doi.org/10.1038/d41586-021-00315-5
Ngày đăng: 04/02/2021
Vui lòng ghi rõ nguồn https://cnsh.vnua.edu.vn/ khi đăng lại nội dung này
Mọi người đều biết rằng, hầu hết các loại vaccine COVID-19 được tiêm hai lần: một liều ban đầu, sau đó là một liều tăng cường để kích thích các tế bào ghi nhớ miễn dịch từ đó duy trì và củng cố phản ứng miễn dịch.
Các nhà phát triển vaccine thỉnh thoảng cũng kết hợp 2 loại vaccine (liều dị chủng - heterologous prime-boost) để phòng chống lại 1 mầm bệnh. Năm ngoái, các cơ quan quản lý châu Âu đã phê duyệt cách làm này với vaccine Ebola và thử nghiệm với vaccine HIV.
Các nhà nghiên cứu ở Anh đã khởi động nghiên cứu về việc kết hợp hai loại vaccine COVID-19 nhằm giảm bớt khó khăn trong việc tiêm chủng diện rộng và đánh giá khả năng tăng cường phản ứng miễn dịch của việc kết hợp đó.
Hơn nữa, họ tin rằng việc kết hợp hai loại vaccine với nhau có thể tận dụng điểm mạnh của mỗi loại. Điều đó có vẻ là 1 ý tưởng tốt khi hiện nay các biến thể coronavirus dường như đang kháng lại phản ứng miễn dịch tạo ra do vaccine.
Đại học Oxford, Anh, có các kế hoạch kiểm tra các phản ứng miễn dịch của những người tiêm một mũi vaccine AstraZeneca của Oxford và một mũi vaccine mRNA của Pfizer. Ngoài ra, họ cũng có kế hoạch thử nghiệm giữa vaccine Astrazeneca với Sputnik V của Nga. Cần nhớ rằng, bản thân Sputnik V đã là loại vaccine kết hợp sẵn nhiều loại kháng nguyên coronavirus khác nhau.
Phát triển liều dị chủng với vaccine vector virus
Một vấn đề gặp phải với loại vaccine vector virus đó là: sau mũi 1 cơ thể sẽ có miễn dịch với loại virus bất hoạt mang kháng nguyên trong vaccine nên khi tiêm mũi 2 nếu dùng cùng 1 loại virus thì hệ miễn dịch của cơ thể đã được chuẩn bị sẽ phản ứng chống lại virus trong vaccine đưa vào và do đó hạn chế việc tạo phản ứng miễn dịch của kháng nguyên SARS-CoV-2 virus mang theo.
Sputnik V, loại vaccine kết hợp 2 loại vector virus mang các protein gai kháng nguyên quan trọng của SARS-CoV-2 [1], đã giải quyết vấn đề này bằng cách sử dụng 2 loại virus khác nhau lần lượt trong 2 mũi tiêm. Vaccine của AstraZeneca sử dụng cùng một loại trong 2 lần tiêm, khiến việc nghiên cứu liều tăng cường dị chủng với Pfizer hay Sputnik V trở nên đặc biệt cần thiết.
Nhóm nghiên cứu của Spencer 1/2021 tiến hành nghiên cứu trên chuột cho thấy sự kết hợp giữa vaccine RNA và vaccine AstraZeneca đã kích hoạt bạch cầu T loại CD8+ ở chuột tốt hơn là chỉ sử dụng một loại vaccine [2]. Bạch cầu T loại CD8+ là loại bạch cầu tăng cường phản ứng miễn dịch bằng cách xác định và tiêu diệt những tế bào đã bị nhiễm virus.
Loại vaccine từ protein tái tổ hợp của Novavax dễ dàng sản xuất và phân phối hơn cũng đang được nhà miễn dịch học Jae-Hwan Nam ở ĐH Công giáo Hàn Quốc thử nghiệm với AstraZeneca.
Cơ sở rất thuận lợi cho định hướng này đó là hiện nay thế giới đang phát triển khá nhiều loại vaccine khác nhau.
*** Update 7/2021:
Theo: Lewis, D. (2021). Mix-and-match COVID vaccines: the case is growing, but questions remain. Nature, 595(7867), 344–345. https://doi.org/10.1038/D41586-021-01805-2
Ngày đăng: 01/07/2021
Tháng 5/2021, các nhà nghiên cứu tại Viện Y tế Carlos III, Madrid đã công bố kết quả từ thử nghiệm CombiVacS ghi nhận phản ứng miễn dịch mạnh mẽ ở những người được tiêm vaccine mũi 2 Pfizer sau 8-12 tuần tiêm mũi 1 AstraZeneca [3]. Các tình nguyện viên đã tạo ra kháng thể trung hòa SARS-CoV-2 nhiều hơn 37 lần và số lượng bạch cầu T nhiều hơn 4 lần so với những người chỉ dùng một liều AstraZeneca.
Đến cuối tháng 6/2021, nhiều kết quả đã xuất hiện cho thấy chiều hướng tương tự. Nghiên cứu tại Đại học Saarland ở Homburg, Đức, phát hiện ra rằng phác đồ kết hợp vaccine có khả năng kích thích phản ứng miễn dịch tốt hơn so với hai mũi tiêm AstraZeneca và bằng hoặc tốt hơn so với hai mũi của Pfizer [4].
Và ngày 25 tháng 6, chương trình nghiên cứu Com-COV của Anh đã đăng tải một bản báo cáo ghi nhận việc thu nhận phản ứng miễn dịch rất tốt khi tiêm hai loại vaccine bất kể thứ tự như thế nào.
Các vấn đề an toàn cần quan tâm
Một số hạn chế mà các nghiên cứu gặp phải đó là: 1. Quy mô thử nghiệm quá nhỏ để đủ chắc chắn về hiệu quả thực sự của các kết hợp liều dị chủng; 2. Đến nay là không có cách nào để so sánh các kết hợp liều dị chủng khác nhau giữa các nghiên cứu. Khi kết hợp hai loại vaccine, với khả năng kích thích miễn dịch và tác dụng phụ khác nhau thì dùng liều dị chủng có thể dẫn tới xuất hiện những rủi ro xảy ra bất cứ lúc nào. Và lo ngại về sự an toàn của phương pháp này vẫn còn.
Ngay lúc này, Philippines đã bắt đầu triển khai một nghiên cứu đến tháng 11 năm 2022 kết hợp vaccine CoronaVac sử dụng virus bất hoạt của công ty Sinovac Trung Quốc, với 6 loại vaccine khác nhau. Và một nghiên cứu của AstraZeneca và Viện nghiên cứu Gamaleya ở Mátxcơva sẽ thử nghiệm kết hợp giữa vaccine AstraZeneca và Sputnik V.
Người dịch: Đào Thị Mỹ Hoa K65CNSHE (first), Cao Thị Thu Thúy K63CNSHE (update)
Biên tập: ĐQS, CTTT, NQT
Tài liệu tham khảo:
1. Logunov, D. Y. et al. Lancet https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00234-8 (2021).
2. Spencer, A. J. et al. Preprint at bioRxiv https://doi.org/10.1101/2021.01.28.428665 (2021).
3. Borobia, A. M. et al. Preprint at SSRN https://doi.org/10.2139/ssrn.3854768 (2021).
4. Schmidt, T. et al. Preprint at medRxiv https://doi.org/10.1101/2021.06.13.21258859 (2021).